1. Tổng quan hành chính

         Xã Xuân Hưng là đơn vị hành chính mới của tỉnh Ninh Bình, được thành lập theo Nghị quyết số 1674/NQ-UBTVQH15 ngày 16/6/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Xã được thành lập trên cơ sở sáp nhập ba xã Trà Lũ, Xuân Vinh và Thọ Nghiệp trước đây thuộc huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Sau sáp nhập, xã Xuân Hưng trực thuộc tỉnh Ninh Bình.

         Với diện tích tự nhiên 23,17 km² và dân số trên 53.500 người, Xuân Hưng có mật độ dân cư khoảng 2.310 người/km² - mức rất cao so với trung bình khu vực, thể hiện sự đông đúc, sôi động về kinh tế và xã hội. Dân cư chủ yếu sinh sống ở các thôn, xóm truyền thống nhưng đã có sự chuyển mình nhanh chóng theo hướng đô thị hóa.

         2. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên

         Xã Xuân Hưng có vị trí địa lý thuận lợi: Phía Tây giáp xã Xuân Trường, phía Bắc giáp xã Xuân Giang, phía Đông giáp các xã Giao Thủy, Giao Bình và Giao Ninh, phía Nam giáp xã Hải Hưng. Nằm trong vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, Xuân Hưng sở hữu địa hình bằng phẳng, đất đai màu mỡ, rất thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là sản xuất lúa chất lượng cao. Địa bàn xã được bao quanh bởi hệ thống sông ngòi dày đặc như sông Cát Xuyên, sông Sò, sông Mã, cùng mạng lưới kênh mương hoàn chỉnh phục vụ hiệu quả cho tưới tiêu và giao thông thủy.

         Vị trí địa lý của Xuân Hưng rất thuận lợi cho giao thương khi có các tuyến đường huyết mạch như tỉnh lộ 489C, 489, đường Thọ Phú Đài, tuyến đường Xuân Thủy - Nam Điền, kết nối đến các trung tâm hành chính, cụm công nghiệp và vùng kinh tế trọng điểm trong và ngoài tỉnh.

         3. Một số chỉ tiêu về kinh tế - xã hội đạt được

         Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân hằng năm đạt 12,6%. Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch tích cực, trong đó khu vực nông nghiệp và thủy sản chiếm 10%, khu vực công nghiệp, xây dựng và dịch vụ chiếm 90%.

         Trong lĩnh vực nông nghiệp, năng suất lúa bình quân đạt 122,03 tạ/ha, sản lượng thịt hơi xuất chuồng đạt 1.268 tấn/năm và sản lượng thủy sản đạt 732 tấn/năm. Giá trị sản xuất trên mỗi ha canh tác đạt mức cao 122,6 triệu đồng. Tổng giá trị sản xuất công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn xã đạt 3.040 tỷ đồng. Thu nhập bình quân đầu người đạt 85 triệu đồng/năm. Công tác thu ngân sách vượt chỉ tiêu với tổng thu 202,842 tỷ đồng, đạt 149% so với dự toán được giao.

         Về xây dựng nông thôn mới, toàn xã có 36/43 xóm đạt chuẩn kiểu mẫu, phản ánh sự nỗ lực và đồng thuận cao trong cộng đồng dân cư. Trong lĩnh vực giáo dục, xã đã xây dựng được 6 trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 2 và chuẩn xanh - sạch - đẹp - an toàn; đồng thời có thêm 15 trường đạt chuẩn xanh - sạch - đẹp - an toàn. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS vào học lớp 10 THPT đạt 87%.

         Lĩnh vực văn hóa - xã hội tiếp tục có bước chuyển biến tích cực. Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 87,8%, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống chỉ còn 0,7% theo chuẩn đa chiều. Tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế đạt 95%, rác thải sinh hoạt được thu gom và xử lý đạt 98%, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và bảo vệ môi trường.

         Về quốc phòng - an ninh, xã đảm bảo vững chắc an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội với tỷ lệ 100% các chỉ tiêu đạt yêu cầu. Bộ máy chính quyền được đánh giá là vững mạnh, 100% tổ chức cơ sở đảng hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên.

         4. Cơ sở hạ tầng - kinh tế - làng nghề

         Cơ sở hạ tầng của xã được đầu tư đồng bộ với đầy đủ các công trình thiết yếu như trường học các cấp, trạm y tế, nhà văn hóa, chợ trung tâm, nhà thờ, chùa và các công trình phúc lợi khác. Xuân Hưng có Cụm công nghiệp Xuân Bắc và nhiều doanh nghiệp lớn như Smart Shirts Garments Manufacturing Bảo Minh, May T&C, Công ty Thiên Vương… tạo việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa.

         Về nông nghiệp, Xuân Hưng nổi tiếng với truyền thống thâm canh lúa nước, năng suất cao, chất lượng ổn định. Song song với đó, nhiều làng nghề truyền thống vẫn được bảo tồn và phát triển như thêu ren Phú Nhai, đồ gỗ mỹ nghệ Trà Đông, vận tải thủy Xuân Trung, chế biến lâm sản và khâu nón Xuân Bắc, vận tải khách Thọ Nghiệp, xây dựng An Cư, nuôi trồng thủy sản ở vùng Nam Điền. Đây là những nét đặc trưng thể hiện sự năng động, đa dạng của nền kinh tế địa phương.

         5. Văn hóa - tín ngưỡng - tôn giáo đặc sắc

         Xuân Hưng là một vùng đất giàu truyền thống văn hóa và tín ngưỡng, nơi hội tụ và giao thoa giữa các tôn giáo lớn, tạo nên một cộng đồng đa dạng nhưng luôn gắn bó, đoàn kết, hòa thuận. Trên địa bàn xã, có khoảng 30% dân số theo đạo Công giáo và 18% theo đạo Phật, góp phần hình thành nên bản sắc văn hóa tín ngưỡng đặc trưng, phong phú.

         Một trong những nét đặc trưng đáng kể là hệ thống đền làng cổ được gìn giữ nguyên vẹn, thờ các thành hoàng làng là những anh hùng dân tộc, nhân vật lịch sử có công với quê hương, đất nước. Cùng với đó, hàng trăm nhà thờ tổ dòng họ được duy trì như những biểu tượng sinh động của đạo lý "uống nước nhớ nguồn", truyền thống tri ân tổ tiên, gắn kết các thế hệ.

         Về Phật giáo, xã Xuân Hưng có hệ thống chùa chiền phong phú. Tiêu biểu là chùa Tự Lạc (Thái An) - nơi thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên của ba huyện phía Đông Nam tỉnh Nam Định cũ, là địa chỉ đỏ của cách mạng. Chùa Linh Quang (Trà Lũ Trung) được xem là tổ đình sơn môn Phật giáo lớn của địa phương, đã lan tỏa ảnh hưởng đến hơn 300 chùa trên toàn quốc và là trung tâm trường hạ Xuân Trường. Đây là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia được xếp hạng từ năm 1992.

         Các ngôi chùa tiêu biểu khác trên địa bàn gồm chùa Cảnh Linh (Trà Bắc), chùa Sùng Linh (Lạc Nghiệp), chùa Linh Quang (An Cư), chùa Tiên Quang (Trà Đông), chùa An Lạc (Trà Thủy), chùa Cát Tường (Nhân Thọ), chùa Nam Điền (Phúc Quang), chùa Quần Lung (Phúc Sơn), chùa Vạn Linh,… Tất cả đều là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng, văn hóa – tâm linh gắn bó mật thiết với đời sống người dân.

         Về Công giáo, Xuân Hưng là nơi ghi dấu sự hiện diện của đạo Thiên Chúa từ rất sớm. Nhà thờ Phú Nhai được biết đến như tiểu Vương cung thánh đường với kiến trúc Gothic cổ kính và đồ sộ, là điểm nhấn tôn giáo và du lịch nổi bật. Ngoài ra còn có các giáo xứ lớn như Kính Danh, Quần Cống, Thánh Mẫu, Thánh Thể, Nam Điền, cùng nhiều giáo họ và nguyện đường phân bố đều trên toàn xã. Các dòng nữ tu như dòng Trinh Vương - Quần Cống, dòng Đa Minh - Phú Nhai cũng góp phần tích cực trong giáo dục, y tế và các hoạt động xã hội, từ thiện.

         Sự đa dạng về tín ngưỡng - tôn giáo cùng với tinh thần tôn trọng, đoàn kết giữa các cộng đồng là một điểm sáng nổi bật trong đời sống văn hóa xã Xuân Hưng.

         6. Giáo dục - y tế - đời sống xã hội

         Giáo dục tại Xuân Hưng luôn được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển. Hiện toàn xã có 15 trường học từ mầm non đến trung học cơ sở, phân bố tại 21 điểm trường. Phong trào khuyến học, khuyến tài và học sinh giỏi phát triển mạnh mẽ, kế thừa truyền thống hiếu học lâu đời của người dân vùng Xuân Trường cũ.

         Về y tế, hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu được đảm bảo bởi 5 trạm y tế, các phòng khám tư nhân và đội ngũ y, bác sĩ có trình độ, nhiệt tình. Người dân tiếp cận được các dịch vụ y tế cơ bản, kịp thời và hiệu quả.

         7. Lễ hội truyền thống - bản sắc quê hương

         Xuân Hưng còn là nơi diễn ra nhiều lễ hội truyền thống đặc sắc, phản ánh chiều sâu văn hóa dân gian và đời sống tín ngưỡng phong phú. Tiêu biểu như Lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm - Phú Nhai (ngày 8/12 dương lịch), hội làng Trà Bắc (15/3 âm lịch), hội làng An Cư (6/1 âm lịch), hội làng Nhân Thọ (15/1 âm lịch), hội làng Lạc Nghiệp (tháng 3 âm lịch)… Các lễ hội không chỉ là dịp tưởng nhớ tổ tiên, tri ân công đức tiền nhân mà còn là không gian giao lưu văn hóa cộng đồng, thu hút đông đảo du khách thập phương.

         8. Kết luận

         Xã Xuân Hưng, tỉnh Ninh Bình là một đơn vị hành chính mới, nhưng lại mang trong mình chiều sâu lịch sử, văn hóa và tiềm năng phát triển to lớn. Với vị trí chiến lược, dân cư đông đúc, hạ tầng đồng bộ, hệ thống giáo dục - y tế hoàn chỉnh, đời sống văn hóa - tín ngưỡng phong phú cùng truyền thống cần cù, hiếu học, Xuân Hưng đang từng bước khẳng định mình là một vùng quê hiện đại, đáng sống và là điểm sáng trong tiến trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của tỉnh Ninh Bình trong giai đoạn tới./.

Thực hiện: Văn phòng HĐND-UBND xã